ÇANAKKALE DENİZ SAVAŞI-18 MART 1915

Ayten DİRİER

*SAVAŞIN NEDENLERİ

    Deniz ve Karada cereyan eden Çanakkale Savaşları yalnız Türk Tarihinin değil Yakın Dünya tarihinin de en önemli olaylarından biridir. Avrupa Devletlerinin ekonomik, siyasal nedenlerle Üçlü İtilâf(İngiltere+Fransa+Rusya)- Üçlü İttifak(Almanya+Avusturya- Macaristan+İtalya) adıyla kamplaşması kaçınılmaz olarak 1914’te I.Dünya Savaşına yol açtı.

    Çanakkale saldırısı; Üçlü İtilâf lideri İngiltere’nin Bahriye Bakanı  W.Churchill  ile  Harbiye Bakanı Lord Kitchener’in, hazırladıkları çok yönlü bir plândı.

    Görünürdeki nedeni; Rusya’ya  yardımda bulunmak,   silah ve cephane sağlamak,   onlardan da   gıda maddesi almaktı.   

    Asıl  nedenler  ise; Boğazlar  ve  İstanbul’u ele geçirerek  Osmanlı  İmp’luğunu  savaş  içinde çökertmek,  böylece  Süveyş ve Hindistan Yolu  üzerindeki Türk baskısını kaldırarak,  Balkan  Devletlerini de İtilâf Devletleri saflarına çekmekti.

        İngiliz kurmayları, Balkan mağlubu Türk askerlerinin, İtilaf Donanmasının görkemi karşısında kaçacağını düşünerek, harekâtı  kısa  sürede, başarıyla tamamlayacaklarını  tasarlamışlardı.  Oysa  bu  tasarıyı  bozacak  iki  etken göz önünde tutulmamıştı:

-Balkan  yenilgisinin  utancını silmek isteyen  Türk  askerinin  can  siperane savaşması   ve Balkan  Savaşı’nda Çanakkale Boğazını koruma görevi sırasında bölgenin topoğrafik haritasını çıkartan Mustafa Kemal  gibi  bir dehânın başında bulunması.

-Cephe Komutanı  Liman  Von  Sanders’in   sinsi   plânı;  İtilaf Devletleri’nin  büyük  bir  kuvvetini  Çanakkale’de  uzun  süre  oyalayarak, Almanya’nın  yükünü  azaltmaya  çalışması. M.Kemal’in  bütün girişimlerine karşın,  İtilaf  Kuvvetleriyle  saldırı anında değil, karaya  çıktıktan  sonra  savaşa girişildi. Böylece Türk askeri 10 ay Almanya  için  savaştırıldı.
*SAVAŞ  ÖNCESİ

    Çanakkale Boğazı savunması, girişten itibaren “Dış-Orta-İç Tabyalar” olmak üzere üç savunma grubu halinde düzenlenmişti. Boğaz kıyıları boyunca 20 tabyada, çoğunluğu kısa menzilli ve eski model, 170 adet top konuşlanmıştı. Üçlü İtilâf koalisyonunun savaş gemilerinde çoğunluğu büyük çaplı uzun menzilli 247 adet en modern toplar bulunmaktaydı.
    İtilâf Donanmasının Akdeniz Başkomutanı Amiral Carden, Kara ordusuna gerek duymadan Boğazı geçerek İstanbul'a girmek için hazırladığı üç aşamalı saldırı plânıyla, hedefine bir ay içinde ulaşacağını hesaplamıştı.

    İlk olarak, 3 Kasım 1914 günü 7 zırhlı ile Bozcaada'dan Boğaz'ın ağzına doğru bir keşif taarruzu yaptı. İngilizler Seddülbahir ve Ertuğrul tabyalarını, Fransızlar da Anadolu yakasında Kumkale ve Orhaniye tabyalarını havan topu ile dövdüler. Cephaneliğimize isabet eden top mermisiyle on bir ton barut havaya uçtu, subay ve erlerimiz şehit düştü, İngiliz Donanma Komutanı Amiral Carden Çanakkale önlerinde gösteriler yaptı, düşman denizaltıları boğazı geçmeye kalktılar.

    İkinci saldırı,  24 Kasım 1914 günü bir Fransız denizaltısı Boğaz sularında görüldü. Denizaltıyı gören topçularımız düşman üstüne ateş yağdırmaya başladı. 2 Aralık günü İngiliz denizaltısı da bir deneme yaptı. Derinden engelleri aşarak Boğaz'a girdi. Yediyüzelli metre ilerde bulunan Mesudiye zırhlısına torpil atarak bu gemimizi batırdı. Zırhlımızda bulunan subaylardan on'u ve erlerimizden yirmi dördü şehit düştü.

    Üçüncü saldırı, Limni adasının Mondros Limanında toplanan İtilâf Donanmasının  19 Şubat 1915 tarihinde başlayıp, 7 gün sürdü. Türk topçusunun atış menzili dışından yapılan bombardımanlar etkili oldu. 19 top ve Boğaz girişindeki tabyalar kullanılamaz hale geldi. Öğleye kadar uzun menzilli bir bombardımana girişen İtilaf Donanması Boğaz'a iyice sokuldu. Tabyalarımız akşama doğru düşman savaş gemilerine karşılık verdi. Ertuğrul ve Orhaniye tabyalarından atılan ateş karşısında düşman donanması oldukça bocalasa da, 26 Şubat günü boğaza girdi. Orta bölümdeki Türk tabyaları 8 saat süreyle kesintisiz bombardımana tabi tutulup sarsıldı. Bu başarılar üzerine Amiral Carden, Londra'ya çektiği bir telgrafta, 14 gün içerisinde İstanbul'a ulaşabileceğini müjdeliyordu. Yaptığı hazırlıklara göre son darbe 18 Mart’ta indirilerek, İstanbul yolu açılacaktı.

*18 MART 1915 DENİZ ZAFERİ

    İtilâf Donanması, Lodos fırtınası nedeniyle ilerleyemiyor, nihai amaca ulaşamıyordu. Havalar düzelince yeni saldırılar düzenlendi. Yine başarılı sonuç alınamayınca İtilâf Donanmasına komuta eden Amiral Carden görevden alındı. 17 Mart 1915 günü yerine Amiral De Robeck atandı. Yeni komutan 18 Mart 1915 günü donan­mayla Boğaz'a saldıracağını, yakında İstanbul'da olacağını Londra'ya bildirdi.

    17/18 Mart gecesi Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanı Albay Cevat Çobanlı boğaz'a mayın hattı döşenmesi emrini verdi. Aldığı emir gereği Dnz.Yüzbaşı Hafız Nazmi (Akpınar) Bey, Tophaneli Dz.Yzb. Hakkı Bey’in komutasındaki Nusret mayın gemisiyle o gece yarısından az sonra sisli ve yağmurlu havanın görüş alanını azaltmasından yararlanarak, duman çıkarmaması için makinelerin de dakika devrini l40’da tutarak, her 15 saniyede bir mayın olmak üzere poyraz lodos yönünde 26 mayını, Boğaz'a on birinci hat olarak döşedi. Boğaz'daki mayın sayısı on bir hat olarak 400'ü aşmıştı.

    18 Mart 1915 günü, İtilâf Donanması dönemin en ünlü 18 savaş gemisiyle saat 10.00'da boğazı yarıp geçmek üzere iki hat halinde girmeye başladı.

I.Hat: Quen Elizabeth, Lord Nelson, Inflexible, Triumph, Prince George   

II.Hat: Suffren, Bouvet,Agamemnon, Charlemagne,  Gaulois, Cornwallis, Canopus, Ocean, Vengeance, Irresistible, Albion, Swiftsure, Majestic

    İlk atışı Triumph zırhlısı, Çanakkale'ye 12 Km. mesafedeyken saat 11.15'te yaptı. Gemiler topçularımızın ateş menziline girince, baskın tarzında ateş açılacaktı.

    Rumeli Mecidiyesi ile merkez bataryaları şiddetli bir ateşe tutuldu. Boğazdaki düşman gemileri Hamidiye istihkamlarına yüklendi. Düşmanın yaklaştığını gören Dardanos bataryaları ateşi üzerlerine çekmeye çalıştı. Tüm gemiler, Dardanos'a saldırınca, tabyamız şiddetle karşı koydu. Bu arada Mesudiye tabyası da ateşe başladı. Mesudiye üzerine ateş açılınca, Hamidiye onun yardımına koştu. Bu arada kıyı bataryalarımız düşman üstüne ateş yağdırmaya başladılar. Bunalan düşman kaçmak isterken topçu atışlarıyla karşılaşıyordu.

    Saat 12.00'ye geldiğinde orta kesimdeki 3 tabya ağır hasar almış, ama ayakta kalan diğer topçuların hedefini şaşmayan atışları Agamemnon zırhlısının çelik yeleğini parçalamış, İnflexible zırhlısının komuta köprüsünü uçurdu.

     Türk topçusunun direnişine rağmen, İtilâf Donanması Çanakkale'ye 7 km. kadar sokulmayı başardı. Savaşın en şiddetli anlarının yaşandığı öğle vaktinde Türk topçuları Boğazı cehenneme çevirirken, İtilâf zırhlıları da kıyı şeridindeki mevzileri darmadağın ediyordu.

     Amiral De Robeck Fransız gemilerini geri çekerek İngiliz savaş gemilerini ileri sürdüğü sırada müthiş patlamalar oldu. Türk ateşinden Fransız Gaulois zırhlısı aldığı ağır yaralarla saf dışı kalırken, Bouvet zırhlısı yırtılan çelik gömleğini yenilemek üzere geriye kaçtı. Nusret mayın gemisinin bir gece önce boğaza döşediği mayınlara çarparak 639 personeli ile birlikte limanın sularına gömülerek kaybolan Bouvet’in  imdadına koşan Suffren ve Gaulois zırhlıları da aynı akıbete uğradı. Bunlara Hamidiye bataryamızın keskin nişancıları ateş açtı.

    Düşman Boğazdaki mayınları temizlemek için mayın tarayıcılarını boğaza soktuğunda, tabyalarımızdan yağmur gibi yaylım ateş başlayınca, panik içinde kaçtılar.

    Saat 15.00'te İrresistible, 16.00'da  İnflexible, 10 dakika sonra Ocean zırhlıları, ileri atılacakken Nusret’in tuzağına takılarak battı. Inflexible güçlükle İmroz'a götürüldü.

    Böylece 6 saatte 3 büyük zırhlısını kaybeden, bir o kadarı da ağır hasara uğrayan gemilerini acıyla seyreden İngilizlerin ünlü Amirali De Robeck, saat 17.30'da kalanları kurtarabilme telaşıyla geri çekilme emrini verdi.

*SONUÇ

    İtilaf Devletleri Çanakkale Boğazı'nın savaş gemileri ile aşamayınca bu kez karadan çıkarma yapmayı plânladılar. 25 Nisan 1915’te artık Çanakkale Kara Savaşları başlı­yordu. Çanakkale Deniz ve Kara Savaşları’nda destanlar yaratan atalarımızın ruhları şâd olsun.

ÇANAKKALE SEREFRAZI - https://www.facebook.com/ramazan.ozyurt.127/videos/10153688259734732/ 

AYTEN DİRİER